मोठमोठ्या व्यावसायिक घराण्यांना सर्वात जास्त भीती कशाची वाटते? अपयशाची. कारण ते एका उंचीवरून सुरुवात करतात आणि खाली पडल्यास खूप काही गमावण्याची भीती असते. पण विचार करा, जर तुम्ही शून्यातून सुरुवात केली असेल तर? तुम्ही सर्वस्व गमावलं तरी कुठे पोहोचाल? परत शून्यावर! तुमच्याकडे गमावण्यासारखं काहीच नसतं आणि हीच निर्भयता तुमची सर्वात मोठी ताकद बनते.
डॉ. वेलुमणी यांचे ६ धाडसी बिझनेस धडे जे तुमचा व्यवसायाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन बदलतील याच निर्भयतेच्या पायावर उभे आहेत. थायरोकेअर (Thyrocare) सारखं अब्जावधी डॉलर्सचं साम्राज्य उभारताना त्यांनी प्रत्येक पारंपरिक विचाराला आव्हान दिलं. हा लेख तुम्हाला त्यांच्या अशाच काही शक्तिशाली आणि अनपेक्षित धड्यांविषयी सांगेल, जे तुम्हाला व्यवसायाकडे पाहण्याचा एक नवीन, धाडसी दृष्टिकोन देतील.
धडा १: लोभ नाही, तर ‘स्केल’ साधा – डॉ. वेलुमणी यांच्या बिझनेस धड्यांमधील “जिओ” स्ट्रॅटेजी
डॉ. वेलुमणी यांच्या व्यवसायाचे मूळ तत्त्वज्ञान एकाच वाक्यात आहे: “स्केल नहीं तो खेल नहीं” (जर तुम्ही मोठ्या प्रमाणावर काम करत नसाल, तर तुम्ही स्पर्धेतच नाही). त्यांनी हे तत्त्वज्ञान वापरून मेडिकल टेस्टिंग इंडस्ट्रीमध्ये क्रांती घडवली.
त्यांनी स्वतःची तुलना थेट ‘जिओ’शी केली. ते म्हणतात, “एकेकाळी STD कॉलचे दर खूप जास्त होते, मग ‘एअरटेल’ने ते कमी केले आणि त्यानंतर ‘जिओ’ने येऊन सगळंच बदलून टाकलं. मी माझ्या क्षेत्रात थेट ‘जिओ’ बनून आलो, मध्ये ‘एअरटेल’ची पायरीच ठेवली नाही.”
त्यांच्या स्पर्धकांचा कच्चा माल (raw material) खरेदी करण्याचा खर्च ₹१५० होता आणि ते चाचणी ₹६०० मध्ये विकत होते. याउलट, डॉ. वेलुमणी यांच्या कच्च्या मालाचा खर्च फक्त ₹३० होता. तरीही, त्यांनी ₹६०० ला विकण्याचा मोह टाळला आणि अत्यंत कमी दरात सेवा दिली. त्यांचा युक्तिवाद साधा पण शक्तिशाली होता: “जास्त किंमत ठेवल्याने अनेक कंपन्या बंद पडल्या आहेत, पण कमी किंमत ठेवल्याने एकही कंपनी बंद पडलेली नाही.”
जो कम लेना चाहता है, उसको ज्यादा ही मिलता है।
याचा अर्थ असा आहे की, जो कमी घेण्याची इच्छा ठेवतो, त्याला नेहमीच जास्त मिळते. कमी नफ्यात मोठा व्यवसाय (व्हॉल्यूम) तयार करणे, हेच त्यांच्या यशाचे रहस्य आहे.
धडा २: इतरांना जिंकायला मदत करा, तुम्ही कधीही हरणार नाही
डॉ. वेलुमणी यांनी एक क्रांतिकारक फ्रँचायझी मॉडेल तयार केले, ज्याने हजारो बेरोजगारांना लखपती बनवले. त्यांचे मॉडेल सोपे होते – जर मार्केटमध्ये चाचणीचा दर ₹३०० असेल, तर तुम्ही तुमच्या ग्राहकांकडून ₹३०० घ्या, त्यातील ₹२०० तुम्ही ठेवा आणि फक्त ₹१०० मला द्या. नफ्यातील ६०% पेक्षा जास्त वाटा फ्रँचायझीला देऊन त्यांनी अक्षरशः इतरांना जिंकण्यासाठी मदत केली.
त्यांचा विश्वास आहे की अब्जाधीश होण्यासाठी हजारो लखपती निर्माण करावे लागतात. सुरुवातीला त्यांनी पहिल्या १०० फ्रँचायझींना स्वतःच्या खिशातून पैसे दिले. पण हे मॉडेल इतके यशस्वी झाले की नंतर लोक त्यांना फ्रँचायझी घेण्यासाठी पैसे देऊ लागले. ते सांगतात, “बाकीच्या लोकांना मी ५ लाख रुपये घेऊन फ्रँचायझी दिली.” यातून हे सिद्ध झाले की, जर तुमचा व्यवसाय आणि किंमत योग्य असेल, तर “ग्राहकच तुमच्या व्यवसायाला निधी देतो” (Customer is funding your business).
जो जीतता है, वो शायद हार सकता है, लेकिन जो जिताता है, वो कभी हारता नहीं है।
याचा सरळ अर्थ आहे: जो जिंकतो, तो कदाचित भविष्यात हरेल, पण जो इतरांना जिंकण्यास मदत करतो, तो कधीही हरत नाही.
धडा ३: अनुभवाचे ओझे कशाला? शिकाऊ उमेदवारांमध्ये दडलंय यशाचं रहस्य!
तुम्ही फ्रेशर आहात का? मग डॉ. वेलुमणी यांचा हा सल्ला फक्त तुमच्यासाठी आहे. अनुभवी लोकांना नोकरी देण्याच्या पारंपरिक विचाराला त्यांनी पूर्णपणे नाकारले आणि तब्बल २५,००० फ्रेशर्सना नोकरी दिली.
त्यांचे गणित अगदी स्पष्ट आहे: “एका फ्रेशरला तीन महिन्यांत प्रशिक्षण देऊन मी त्याला स्पर्धकाच्या तीन वर्षांच्या अनुभवी कर्मचाऱ्यापेक्षा जास्त कार्यक्षम बनवू शकतो. अनुभवी व्यक्तीला आधी चुकीच्या सवयी विसरायला (unlearn) लावाव्या लागतात आणि मग नवीन गोष्टी शिकवाव्या लागतात, ज्यात जास्त वेळ आणि ऊर्जा वाया जाते.”
त्यांचा फ्रेशर्सना एक साधा सल्ला आहे: जर तुम्हाला नोकरी हवी असेल, तर कामाचे तास, जबाबदाऱ्या आणि सुट्ट्यांबद्दल कमी अपेक्षा ठेवा. जेव्हा तुम्ही काम करण्याची तयारी दाखवता, तेव्हा कोणतीही कंपनी तुम्हाला नाकारणार नाही. आमच्या करियर टिप्सबद्दल अधिक वाचा.
धडा ४: मजबूत व्यवसायाचे चार स्तंभ: डॉ. वेलुमणी यांचे बिझनेस धडे
डॉ. वेलुमणी यांच्या मते, प्रत्येक उद्योजकामध्ये चार गुण असणे आवश्यक आहे आणि या यादीत पैशाचा समावेश नाही. कारण जर हे चार गुण तुमच्याकडे असतील, तर पैसा आपोआप तुमच्यामागे येतो. हे चार स्तंभ त्यांच्या स्वतःच्या प्रवासाचे प्रतिबिंब आहेत:
- स्टॅमिना (Stamina): उद्योजकता म्हणजे सकाळी ७ ते रात्री ११ पर्यंत काम करण्याची शारीरिक आणि मानसिक तयारी. शून्यातून सुरुवात करताना तुमच्याकडे कष्टांशिवाय दुसरी कोणतीही गुंतवणूक नसते.
- फोकस (Focus): व्यवसायात तुमचे लक्ष कधीही विचलित होता कामा नये. त्यांचे प्रसिद्ध वाक्य आहे, “नजर हटी व बारबार गटी.” (लक्ष हटले की अपघात वारंवार घडतात). एकाच ध्येयावर लक्ष केंद्रित करणे महत्त्वाचे आहे.
- फ्रुगॅलिटी (Frugality): काटकसर करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. गरिबीतून आल्यामुळे त्यांना पैशाची किंमत माहीत होती. ते सांगतात, व्यवसायातून मिळणारा नफा स्वतःवर खर्च करण्याऐवजी तो पुन्हा व्यवसायातच गुंतवा. “Burn the profit, create the profit” (नफा जाळा आणि नवीन नफा निर्माण करा) हे त्यांचे सूत्र आहे.
- डिसिप्लिन (Discipline): शिस्त म्हणजे चांगल्या सवयींचे व्यसन. जसे की, प्रत्येक काम अचूक करणे, वेळेचे व्यवस्थापन करणे आणि दररोज एकाच वेळी तेच काम करणे. ही शिस्तच तुम्हाला इतरांपेक्षा वेगळे बनवते.
धडा ५: चुका करा, पण त्या वेगाने करा आणि पुन्हा करू नका
चुकांबद्दल डॉ. वेलुमणी यांचा दृष्टिकोन अतिशय सकारात्मक आहे. त्यांचे म्हणणे आहे की, “जर तुम्ही चुका करत नसाल, तर याचा अर्थ तुम्ही कामच करत नाही.” त्यांच्या ऑफिसमध्ये जो कर्मचारी जास्त (सुधारण्याजोग्या) चुका करायचा, त्याला ते जास्त पगारवाढ द्यायचे, कारण चुकांमधूनच माणूस शिकतो आणि प्रगती करतो.
त्यांनी यशासाठी एक शक्तिशाली मंत्र दिला आहे:
Make all mistakes. Make them very fast. And don’t repeat.
याचा अर्थ आहे: सर्व प्रकारच्या चुका करा, त्या खूप वेगाने करा, पण एकदा केलेली चूक पुन्हा करू नका. प्रत्येक चूक तुम्हाला काहीतरी शिकवून अधिक परिपूर्ण बनवते.
धडा ६: जर तुम्हाला स्पर्धा दिसली, तर संधी दिसणार नाही
“बाजारपेठेत खूप स्पर्धा आहे,” अशी भीती अनेक नवउद्योजकांना वाटते. यावर डॉ. वेलुमणी एक सुंदर उदाहरण देतात: “जर तुम्हाला दगड दिसला, तर देव दिसणार नाही. आणि जर देव दिसला, तर दगड दिसणार नाही.”
याचा अर्थ असा आहे की, जर तुमचे लक्ष फक्त स्पर्धकांवर असेल, तर तुम्हाला व्यवसायातील संधी कधीच दिसणार नाही. तुमचा फोकस यावर हवा की, तुम्ही सध्या अस्तित्वात असलेली गोष्ट अधिक चांगली किंवा स्वस्त कशी बनवू शकता. जर तुम्ही हे करू शकत असाल, तर कितीही स्पर्धा असली तरी तुम्ही यशस्वी होऊ शकता. व्यवसाय विश्वात यशस्वी होण्यासाठी तुम्ही नेहमी संधी शोधली पाहिजे.
निष्कर्ष: तुमचा प्रवास एका ध्येयाने सुरू होतो
डॉ. वेलुमणी यांचा प्रवास हे सिद्ध करतो की यश भांडवलावर नाही, तर एका शक्तिशाली आणि निर्भय मानसिकतेवर अवलंबून असते. त्यांनी केवळ थायरॉईड तपासणीवर लक्ष केंद्रित करून अब्जावधी डॉलर्सची कंपनी उभी केली. तरुणांना दिलेला त्यांचा शेवटचा सल्ला एका प्रेरणादायी चक्रासारखा आहे:
फोकस करा (Focus) -> शिका (Learn) -> वाढा (Grow) -> आनंद घ्या (Enjoy) -> आणि हे चक्र पुन्हा करा (Repeat).
त्यांचे विचार तुम्हाला केवळ उद्योजक म्हणून नाही, तर एक व्यक्ती म्हणूनही घडवतात. आता प्रश्न हा आहे की, शून्यातून सुरुवात करण्याची ही निर्भयता स्वीकारून, यापैकी कोणता धाडसी विचार तुम्ही तुमच्या प्रवासात वापरण्यास तयार आहात?